Xuất khẩu thủ công mỹ nghệ Việt Nam: Động lực tăng trưởng bền vững từ giá trị văn hóa bản địa
Hà Nội, IMEX NEWS – Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu ngày càng sâu rộng, ngành hàng thủ công mỹ nghệ (TCMN) đang chứng minh vai trò là một trong những trụ cột xuất khẩu giá trị cao của Việt Nam. Với kim ngạch xuất khẩu hàng năm đạt hàng tỷ USD và có mặt tại hơn 160 quốc gia và vùng lãnh thổ, hàng thủ công mỹ nghệ đã và đang tạo dựng vị thế ngày càng rõ rệt trong chuỗi cung ứng toàn cầu – vừa là sản phẩm văn hóa truyền thống, vừa là hàng hóa thương mại có hàm lượng lao động và sáng tạo cao.
Một trong 10 ngành hàng xuất khẩu giá trị nhất của Việt Nam
Theo số liệu từ Bộ Công Thương, xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ luôn nằm trong top 10 ngành hàng có kim ngạch xuất khẩu cao nhất cả nước. Giai đoạn 2015–2019, kim ngạch xuất khẩu đạt mức tăng trưởng bình quân khoảng 9,5%/năm, từ 1,62 tỷ USD năm 2015 lên 2,23 tỷ USD năm 2019. Đến năm 2023, mặc dù chịu tác động của dịch bệnh và đứt gãy chuỗi cung ứng, ngành vẫn duy trì kim ngạch xuất khẩu ước đạt khoảng 3,5 tỷ USD. Mục tiêu đến năm 2025 là đạt mốc 4 tỷ USD, đồng thời mở rộng số lượng thị trường tiêu thụ và nâng cao tỷ trọng sản phẩm chế biến sâu, giá trị gia tăng cao.
Đáng chú ý, theo phân tích của nhiều chuyên gia trong ngành, cứ mỗi 1 triệu USD kim ngạch xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ, thì giá trị lợi nhuận thu được cao gấp 5–10 lần nhiều mặt hàng khác, do sử dụng nguyên phụ liệu trong nước với chi phí thấp, thường chỉ chiếm từ 3–3,5% tổng giá trị sản phẩm. Đây chính là thế mạnh đặc thù khiến TCMN được đánh giá là “ngành hàng chiến lược có tỷ suất lợi nhuận vượt trội” và đóng vai trò quan trọng trong tạo việc làm, giảm nghèo và phát triển kinh tế nông thôn bền vững.
Sản phẩm Việt – hiện diện trên toàn cầu
Hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam hiện đã có mặt tại hơn 163 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó có những thị trường cao cấp và khó tính như Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu (Đức, Pháp, Hà Lan, Anh…), Nhật Bản, Hàn Quốc và Úc. Mỹ tiếp tục là thị trường lớn nhất, chiếm khoảng 35% tổng kim ngạch xuất khẩu TCMN. Sản phẩm xuất khẩu đa dạng từ đồ gỗ mỹ nghệ, gốm sứ, mây tre cói đan, sơn mài, thảm thủ công, ví túi xách, đồ trang trí nội thất, đến dụng cụ thể thao và đồ chơi thủ công.
Không chỉ là mặt hàng tiêu dùng, TCMN Việt Nam còn được đánh giá cao trong phân khúc hàng hóa trang trí, quà tặng, sản phẩm thân thiện môi trường – xu hướng đang được ưa chuộng mạnh mẽ tại các nước phát triển.
Cơ hội song hành với thách thức
Mặc dù đang có nhiều cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do (FTA) và xu hướng “sống xanh”, ngành TCMN vẫn phải đối mặt với không ít thách thức:
-
Thiếu tính liên kết vùng và chuyên nghiệp hóa chuỗi sản xuất. Phần lớn cơ sở sản xuất vẫn nhỏ lẻ, gia công là chính, thiếu năng lực thiết kế sản phẩm và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.
-
Khó khăn trong tiếp cận thị trường và phân phối quốc tế. Nhiều doanh nghiệp còn phụ thuộc vào thương lái hoặc xuất khẩu qua trung gian, chưa tận dụng tốt kênh thương mại điện tử xuyên biên giới.
-
Yêu cầu ngày càng khắt khe về truy xuất nguồn gốc, an toàn lao động, trách nhiệm xã hội, và phát triển bền vững. Các thị trường như EU, Mỹ, Nhật Bản đang áp dụng các tiêu chuẩn ngày càng chặt chẽ liên quan đến nguyên liệu, môi trường và quyền lợi người lao động.
Hướng đi cho giai đoạn tới: Liên kết – Thiết kế – Thị trường
Tại Diễn đàn “Thủ công mỹ nghệ – Cơ hội và thách thức” do Bộ Công Thương và các địa phương tổ chức mới đây, nhiều ý kiến đã thống nhất: Muốn bứt phá, ngành TCMN cần một chiến lược phát triển bài bản và đồng bộ với 3 trụ cột:
-
Tăng cường liên kết sản xuất – nghệ nhân – doanh nghiệp – thị trường để hình thành các chuỗi giá trị khép kín, có kiểm soát chất lượng và tiêu chuẩn thống nhất.
-
Đầu tư cho thiết kế sáng tạo, đổi mới mẫu mã và phát triển thương hiệu Việt, chuyển từ gia công sang làm chủ sản phẩm và sáng tạo.
-
Đẩy mạnh xuất khẩu chính ngạch và thương mại điện tử xuyên biên giới, tận dụng các FTA và nền tảng số để tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng toàn cầu.
Bên cạnh đó, các chính sách hỗ trợ của Nhà nước về tín dụng ưu đãi, xúc tiến thương mại, đào tạo kỹ năng và đầu tư hạ tầng là điều kiện cần thiết để thúc đẩy ngành hàng này phát triển bền vững.
Hàng thủ công mỹ nghệ không chỉ đơn thuần là sản phẩm mang tính truyền thống – văn hóa, mà còn là “hàng hóa thông minh” giúp Việt Nam tạo dấu ấn riêng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Việc thúc đẩy phát triển ngành TCMN một cách minh bạch, chuyên nghiệp và đổi mới sáng tạo sẽ không chỉ mang lại giá trị kinh tế, mà còn góp phần xây dựng hình ảnh một Việt Nam tinh tế, bản sắc và hội nhập sâu rộng.
IMEX NEWS – Kênh chuyên sâu về thông tin thương mại quốc tế và xuất nhập khẩu hàng Việt giá trị cao.
